سايه نحس خشكسالي بر سر مردمان بام ايران

سايه نحس خشكسالي بر سر مردمان بام ايران

ايسنا/چهارمحال و بختياري اين روزها سايه خشكسالي بر زندگي مردمان اكثر نقاط كشور به‌ويژه مناطق خشك و نيمه‌خشك كشور سنگيني مي‌كند، براساس آمارها و شواهد بارش‌ها در سال زراعي جاري بيش از ۳۰ درصد در چهارمحال و بختياري كاهش داشته است و به گفته مسئولان تابستان سختي از نظر تامين آب شرب، كشاورزي و صنعت در پيش خواهد بود.

 

به‌گزارش ايسنا، زنگ خطر كم‌آبي در اكثر نقاط كشور و به‌ويژه چهارمحال و بختياري به صدا درآمده، بي‌توجهي به اين هشدارها ممكن است تبعات جبران‌ناپذيري را به جاي بگذارد، اما هم‌چنان برخي از مردم و مسئولان اين بحران را جدي نگرفته‌اند، بحراني كه امكان دارد در مدت زمان كوتاه گريبان تمامي اقشار مردم به‌ويژه صنعتگران، دامداران و كشاورزان را بگيرد.

 

بحران خشكسالي يكي از غم‌انگيزترين چالش‌هايي است كه در كشور با آن مواجه هستيم و سالانه دغدغه‌ها در رابطه با اين موضوع باتوجه به كاهش بارش‌ها، استفاده بي‌رويه از منابع آب زيرزميني و خالي شدن آب ذخيره شده در پشت سدها در حال افزايش است، اين بحران تاثيرات نامطلوب بسياري بر گياهان، جانوران و در نهايت انسان خواهد گذاشت.

 

چهارمحال و بختياري با يك درصد مساحت كشور در ساليان دور حدود ۱۰ درصد آب موردنياز كشور را تامين مي‌كرد، اما در يك دهه اخير به‌علت كاهش بارش، تغيير اقليم و خشكسالي‌هاي پي در پي با بحران تامين آب شرب، كشاورزي و صنعت مواجه شده است و به گفته مسئولان استاني بيش از نيمي از جمعيت مردم استان با مشكل دسترسي به آب شرب سالم مواجه هستند و تعداد شهرها و روستاهاي داراي تنش آبي نيز در حال افزايش است.

 

قطعا بحث تامين آب شرب سالم بايد در اولويت مسئولان قرار بگيرد، اما بايد قبل از اينكه به‌فكر مسكن‌هاي موقتي براي تامين آب و حل مشكل كمبود آب در بخش‌هاي مختلف اعم از شرب، صنعت و كشاورزي باشيم، در گام اول درد دشت‌هاي ممنوعه و ممنوعه بحراني چهارمحال و بختياري را بشناسيم و براي درمان اين دردها و مشكلات راهكارهاي كارشناسي پيشنهاد بدهيم، آب موضوعي نيست كه در تصميم‌گيري‌هاي مربوط به آن بتوان احساسات را دخالت و روش‌هاي غيركارشناسي پيشنهاد داد.

 

 

حدود ۶۰ روستا و چهار شهر در چهارمحال و بختياري در تابستان نيازمند آبرساني سيار هستند

مقالات ديگر: كدكم دندانسازي

مراد محمودي، معاون بهره‌برداري و توسعه آب شركت آب و فاضلاب چهارمحال و بختياري در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به اينكه ۴۰ شهر و حدود ۷۵۰ روستا در استان وجود دارد، اظهار كرد: شاخص بهره‌مندي از آب سالم در شهرها و روستاهاي استان حدود ۷۷ درصد است، متاسفانه ۴۰ درصد لوله‌هاي انتقال آب كه در گذشته براي بحث آبرساني در استان در نظر گرفته شده بود، دچار فرسودگي هستند، زيرا عموما در آن دوران مسائل فني در بحث انتقال آب چندان داراي اولويت نبوده است.

 

وي با تاكيد بر اينكه براي جلوگيري از هدررفت آب نيازمند اصلاح شبكه آبرساني و تعويض خطوط فرسوده انتقال آب در چهارمحال و بختياري هستيم، افزود: اين اقدام نيازمند تخصيص اعتبارات ملي و استاني است، اگر اعتبار مورد نياز براي اين كار تامين شود، مي‌توان در يك بازه زماني يك تا دوساله تمامي شبكه آبرساني را اصلاح كرد.

 

محمودي با اشاره به اينكه در سال‌ زراعي جاري با كاهش نزديك به ۴۰ درصدي بارش در چهارمحال و بختياري مواجه بوديم، بيان كرد: نوع بارش‌ها از برف به باران تغيير پيدا كرده و اين موارد موجب شده است كه با كاهش سطح آب‌هاي زير زميني در استان مواجه شويم، اين مسائل استان را در سال‌جاري در شرايط ويژه‌اي قرار داده است.

 

معاون بهره‌برداري و توسعه آب شركت آب و فاضلاب چهارمحال و بختياري با تاكيد بر اينكه مردم بايد مصرف بهينه آب را در اولويت قرار دهند، يادآور شد: متاسفانه كشاورزي به روش‌هاي غيراستاندارد موجب شده است كه همين منابع محدود آبي در استان نيز دچار آلودگي شوند.

 

وي با بيان اينكه طي چند سال اخير به‌علت خشكسالي‌هاي پي در پي عمر چاه‌هاي آب در چهارمحال و بختياري به زير يكسال رسيده است، خاطرنشان كرد: براي مثال دبي چاهي كه در سال اول حفر مي‌شود، حدود ۱۰ ليتر بر ثانيه است، اما در سال بعد دبي آب اين چاه به صفر مي‌رسد، متاسفانه دشت‌هاي استان وضعيت مطلوبي ندارند، بنابراين براي حفر چاه بايد از شهرها فاصله بگيريم، اين كار باعث افزايش هزينه‌هاي آبرساني خواهد شد.

 

محمودي ادامه داد: تمام تلاش شركت و آب و فاضلاب چهارمحال و بختياري بر اين است كه در تابستان با بحث قطعي و جيره‌بندي آب مواجه نشويم، اما طبق گزارشات ارائه شده در حال حاضر با مشكل كمبود برق نيز مواجه هستيم، خاموشي در تابستان بر بحث كمبود آب نيز تاثير مي‌گذارد، بنابراين بايد بحث صرفه‌جويي در مصرف آب و برق هم‌زمان در اولويت قرار بگيرد.

 

معاون بهره‌برداري و توسعه آب شركت آب و فاضلاب چهارمحال و بختياري گفت: شركت آب و فاضلاب به‌دنبال اين نيست كه مردم اصلا آب مصرف نكنند، بلكه بايد مصرف آب بهينه باشد، قانون براي مشتركاني كه ميزان مصرف آن‌ها بيش‌تر از حدمجاز است، جرايمي را در نظر گرفته و قطعا اين جرايم اعمال خواهد شد.

 

وي افزود: به‌منظور نظارت بر نحوه مصرف آب توسط مشتركان اكيپ‌هاي سيار تشكيل خواهد شد، اين اكيپ‌ها بحث نظارت بر مصرف آب را پيگيري خواهند كرد، شهروندان مي‌توانند گزارشات خود را در خصوص استفاده نامناسب افراد از آب شرب به سامانه ۱۲۲ گزارش دهند، اين استفاده نامناسب شامل شستشوي معابر، خودرو، حيات منازل و شستشوي فرش با آب شرب است، اگر اين مشتركان پرمصرف به تذكرات توجه نكنند انشعاب آن‌ها قطع مي‌شود.

 

محمودي در ادامه با بيان اينكه شناسايي روستاها و شهرهاي داراي تنش آبي در حال انجام است، تصريح كرد: پيش‌بيني مي‌شود در تابستان سال‌جاري حدود ۶۰ روستا و چهار شهر در چهارمحال و بختياري نيازمند آبرساني سيار باشند، در حال حاضر شهرهاي شهركرد، سامان، بروجن، فرادنبه و روستاهاي بخش سردشت با تنش آبي شديد مواجه هستند، تعداد روستا و شهرهايي كه دچار تنش آبي مي‌شوند، به‌ صورت روزانه در حال افزايش است.

 

معاون بهره‌برداري و توسعه آب شركت آب و فاضلاب چهارمحال و بختياري خاطرنشان كرد: براي بحث آبرساني سيار به شهرها و روستاهاي استان در حال انتخاب پيمانكار هستيم، اميدواريم با همكاري مردم در بحث صرفه‌جويي در مصرف آب با مشكل قطعي و جيره‌بندي مواجه نشويم، متاسفانه آب خريدني نيست و بايد با همين منابع محدود نياز خود را برطرف كنيم.

 

محمودي با اشاره به مصرف بالاي آب در برخي از ادارات، توضيح داد: مكاتبات لازم با ادارات براي بحث صرفه‌جويي در مصرف آب انجام شده است، شركت توزيع نيروي برق نيز بر صرفه‌جويي در مصرف برق نيز تاكيد دارد، اگر ادارات از دستورالعمل‌ها تخطي كنند به شدت با آن‌ها برخورد خواهد شد و امكان دارد آب و برق مجتمع اداري قطع شود.

 

معاون بهره‌برداري و توسعه آب شركت آب و فاضلاب چهارمحال و بختياري بيان كرد: براي آبياري فضاي سبز از آب شرب استفاده نمي‌شود، عموما آب مورد نياز براي آبياري فضاي سبز از چاه‌هاي با كيفيت آب پايين تامين مي‌شود، همچنين بحث استفاده از پساب تصفيه شده براي بحث آبياري فضاي سبز و استفاده از صنعت در ساليان اخير در دستور كار قرار گرفته است.

 

وي اضافه كرد: در حال حاضر آب موردنياز كارخانه فولاد بروجن از طريق پساب تصفيه‌ شده تامين مي‌شود، پساب‌ها براي استفاده استانداردهاي خاصي دارند و در برخي از مواقع براي استفاده در موارد غيرشرب مانند استفاده در كارواش و قاليشويي‌ها نيازمند تصفيه تكميلي هستند، همچنين زيرساخت و امكانات لازم براي انتقال پساب تصفيه شده به اين مراكز در سطح شهرها وجود ندارد.

 

محمودي با بيان اينكه نزديك به ۹۶ درصد آب در بخش كشاورزي مصرف مي‌شود، يادآور شد: بنابراين هدررفت آب در اين بخش از ساير بخش‌هاي شرب و صنعت بالاتر است، بايد جلوي هدررفت آب در بخش‌هاي مختلف با اصلاح شبكه و تغيير الگوي كشت گرفته شود.

وجود ۳۵۰ هزار چاه غيرمجاز در كشور فاجعه است

 

روح‌الله فتاحي نافچي دانشيار گروه مهندسي آب دانشگاه شهركرد در گفت‌وگو با ايسنا با اشاره به اينكه سه نوع خشكسالي هواشناسي، ايدئولوژي و اجتماعي وجود دارد، اظهار كرد: براساس مطالعات صورت گرفته در حال حاضر چهارمحال و بختياري درگير تمامي انواع خشكسالي است، خشكسالي اجتماعي امروزه مشكل‌ساز شده و معضلات بسياري را براي استان در آينده پديد مي‌آورد.

 

وي با اشاره به موضوع خشكسالي اجتماعي، افزود: خشكسالي اجتماعي يعني در زماني كه منابع آب پايدار در دسترس وجود ندارد، اقدام به توسعه كشاورزي، صنعت و جمعيت كنيم، در حقيقت در اين شرايط تقاضا براي آب تجديدپذيري كه براي آن برنامه‌ريزي كرده‌ايم، بيش‌تر خواهد بود.

 

فتاحي بيان كرد: براي مثال سرانه آب تجديدپذير به ازاي هر نفر بين ۳۰۰ تا ۷۰۰ مترمكعب در سال تعيين شده است، اما به ازاي هر نفر در اين چند سال اخير حدود ۱۵۰۰ متر مكعب آب در سال مصرف مي‌شود، اين نحوه مصرف آب تاثيرات خشكسالي را بيش‌تر خواهد كرد، در گذشته نيز با كاهش بارش در دوره‌هايي، دبي آب رودخانه‌ها و چاه‌ها كاهش پيدا مي‌كرد و بايد ميزان مصرف را بر اساس آب تجديدپذير در دسترس هماهنگ مي‌كرديم.

 

رئيس هيات مديره انجمن هيدرولوژي ايران با تاكيد بر اينكه در چهارمحال و بختياري و ساير نقاط كشور بيش از منابع آب تجديدپذير در دسترس، توسعه ايجاد كرديم، توضيح داد: اين توسعه غيرمتوازن اكنون نيازمند آب است و طبيعتا در شرايط خشكسالي و كاهش بارش، اين آب مورد نياز تامين نخواهد شد، باتوجه به اينكه كشور ايران در يك اقليم خشك قرار دارد، بنابراين در حالت عادي بايد تنها بر  روي ۵۰ درصد منابع آبي تجديدپذير برنامه‌ريزي كنيم، اما در حال حاضر حدود ۱۲۰ درصد بر روي منابع آبي برنامه‌ريزي كرده‌ايم و اين شرايط كاملا قابل پيش‌بيني بود.

 

وي با بيان اينكه نقش دولت‌ها در بحث شكل‌گيري خشكسالي اجتماعي تاثيرگذار است، تصريح كرد: زماني‌كه بدون در نظر گرفتن وضعيت منابع آبي و شرايط خشكسالي در مناطق خشك و نيمه خشك بدون در نظر گرفتن ساير پتانسيل‌ها مباحث كشاورزي و دامداري توسعه پيدا كند، قطعا در آينده براي تامين آب با مشكل مواجه خواهيم شد.

 

فتاحي اضافه كرد: زماني‌كه توسعه بدون در نظر گرفتن جمعيت و منابع آب ناپايدار صورت بگيرد و سياست در مباحث علمي و توسعه‌اي دخالت داده شود، قطعا كاهش بارش و خشكسالي مشكلات فراواني را به‌وجود مي‌آورد، متاسفانه در مباحث مديريتي افراد در سر جاي خود قرار ندارند.

 

رئيس هيات مديره انجمن هيدرولوژي ايران با بيان اينكه حدود ۷۵۰ هزار حلقه چاه در كشور وجود دارد، گفت: حدود ۳۵۰ هزار حلقه از اين چاه‌ها غيرمجاز هستند، اين آمارها فاجعه‌بار است، متاسفانه توسعه در استان‌ها براساس پتانسيل‌هاي موجود انجام نمي‌شود و به‌همين علت تاثيرات خشكسالي نمود بيش‌تري پيدا مي‌كند.

 

وي با اشاره به اينكه ايران در سده‌هاي گذشته نيز داراي شرايط آب و هوايي خشك و مرطوب بوده است، توضيح داد: مردم در گذشته ياد گرفته بودند كه با اكوسيستم هماهنگ باشند و طبيعت را به نفع خود مصادره نكنند و آن را تغيير ندهند.

 

فتاحي افزود: وجود تكنولوژي براي حفر چاه عميق خوب است، اما در آبخواني مانند سفيددشت و فرادنبه كه پتانسيل لازم براي برداشت آب وجود ندارد، حفر چاه عميق مي‌تواند مشكلات بسياري را براي اين دشت به‌وجود بياورد، نبايد براي توسعه كشاورزي در دشت بحران زده اقدام به حفر چاه جديد كنيم، بلكه بايد منبع آب جديد را به اين دشت انتقال داد.

 

دانشيار گروه مهندسي آب دانشگاه شهركرد با تاكيد بر اينكه به‌علت برداشت‌هاي بي‌رويه از منابع آب به طبيعت مقروض هستيم، توضيح داد: در چند سال اخير حدود ۶۵ ميليارد مترمكعب آب مازاد از سفره‌هاي آب زير زميني در كشور برداشت كرده‌ايم، حتي اگر كشور را تعطيل كنيم و بتوانيم تمامي آب مصرف شده را به هر نحوي جبران و به سفره آب‌هاي زير زميني برگردانيم حدود چند سال زمان نياز است تا بدهي خود را به منابع آبي زيرزميني پرداخت كنيم.

 

وي ادامه داد: آورد رودخانه‌ها نيز وابسته به منابع آب زيرزميني است، دبي پايه رودخانه‌هايي نظير بهشت‌آباد، زاينده‌رود، كيار، رودخانه ارمند و ... از طريق منابع آب زيرزميني تامين مي‌شود و وقتي سطح آب‌هاي زيرزميني در دشت شهركرد، خانميرزا، سفيددشت و ... كاهش پيدا كرد، اين مسئله تاثير خود را بر سطح آب‌هاي سطحي نيز گذاشت.

 

فتاحي با تاكيد بر اينكه در حال حاضر در يك اقليم خشك و نيمه خشك زندگي مي‌كنيم، گفت: براي صرفه‌جويي و مصرف بهينه آب بايد تكنيك‌هايي را در بخش شرب، صنعت و كشاورزي به‌كار بگيريم، خوشبختانه با اقدامات صورت گرفته راندمان در بخش كشاورزي در سال‌هاي اخير از حدود ۲۶ درصد به نزديك ۴۵ درصد افزايش پيدا كرده، همچنين براي تامين آب صنعت مباحث بازچرخاني پساب فاضلاب در برخي نقاط در حال انجام است، اما اين اقدامات كافي نيست و مانند اين است كه فردي را با شمشير تكه تكه كنيم و بخواهيم بر روي زخم انگشت دستش چسب زخم بزنيم.

 

رئيس هيات مديره انجمن هيدرولوژي ايران افزود: وقتي برداشت آب بيش از پتانسيل منابع باشد، آبياري تحت فشار، بازچرخاني پساب، تعويض لوله‌هاي انتقال آب فرسوده و ... براي جبران اين برداشت‌هاي بي‌رويه بي‌تاثير است، توسعه در بخش صنعت و كشاورزي بايد در گام اول بر اساس آمايش سرزمين و همچنين بااحتساب منابع آب تجديدپذير و قابل اطمينان باشد، يعني تنها بايد بر روي ۴۰ درصد منابع آب موجود در دسترس برنامه‌ريزي كنيم، نبايد در مناطق كويري كشور صنايع آب‌بر مانند فولاد احداث كنيم.

 

وي در خصوص بحث جمع‌آوري پساب و تصفيه آن براي مباحث غيرشرب مانند صنعت، بيان كرد: بخشي از پساب توليدي در چهارمحال و بختياري توسط شبكه فاضلاب جمع‌آوري مي‌شود و بخش از اين پساب تصفيه و براي موارد ذكر شده مصرف مي‌شود، در اكثر روستاهاي چهارمحال و بختياري شبكه جمع‌آوري فاضلاب وجود ندارد و پسابي كه از شهرها جمع‌آوري مي‌شود تنها حدود ۱۰ درصد آن بازچرخاني و مورد استفاده قرار مي‌گيرد، آبي كه در بخش شرب مصرف مي‌شود حدود هفت درصد است، بنابراين بازچرخاني فاضلاب تاثير زيادي بر منابع آبي ندارد، اما اين نيز يك راهكار براي جبران بخشي از كمبود منابع آبي است، متاسفانه براي پساب بازچرخاني شده در تصفيه‌خانه‌هاي استان برنامه خاصي نداريم.

 

بازچرخاني پساب فاضلاب معجزه نخواهد كرد

 

فتاحي عنوان كرد: نبايد فكر كنيم اقداماتي مانند بازچرخاني پساب براي جبران كمبود منابع آبي معجزه مي‌كند، اما بايد بدانيم تصفيه فاضلاب مانع از آلودگي آب‌هاي زير زميني مي‌شود، امروزه آلودگي منابع آب شرب يكي از مشكلاتمان در اين حوزه است، آلودگي آب شرب، اين منبع آب را به آب غيرشرب تبديل مي‌كند.

 

دانشيار گروه مهندسي آب دانشگاه شهركرد بايد افزايش جمعيت باتوجه به پتانسيل‌هاي هر منطقه صورت بگيرد، همچنين در بهره‌برداري از منابع بايد با طبيعت هماهنگ باشيم، طبيعت مسير خود را طي مي‌كند و نمي‌توانيم با بارور كردن ابرها اقليم يا سيستم را تغيير دهيم، براي به‌وجود آمدن اكوسيستم سال‌ها زمان نياز است، بشر نيز بايد با اين اكوسيستم هماهنگ شود و براي زندگي در آن نبايد اقداماتي مانند آب شيرين كن و انتقال آب بين حوضه‌اي اين اكوسيستم را تهديد كرد.

 

وي در پايان تاكيد كرد: اين اقدامات در اكوسيستم به سمت توسعه ناپايدار حركت مي‌كند، يعني به كشاورز در يك منطقه خشك مانند شرق اصفهان زمين براي كشاورزي واگذار مي‌كنيم و قول تامين آب نيز به او مي‌دهيم، اين در حالي است كه شما اطمينان نداريد آبي كه براي او برنامه‌ريزي كرده‌ايد را مي‌توانيد تامين كنيد يا نه؟

 

مقالات مرتبط: قاليشويي محموديه